CECHY MAKROSKOPOWE
|
Owocniki owalne, kuliste, rzadziej nieregularne. U podstawy owocnika charakterystyczna zawiązka grzybniowa i niekiedy niewielka, ciemno zabarwiona kolumella o nieregularnych kształtach. Wielkość owocników 1-3 cm. Owocniki za młodu śnieżnobiałe, potem kremowe, na koniec ochrowe. Miejsca uszkodzone przebarwiają się po chwili na kolor jasnobrązowy. Perydium bardzo cienkie i nietrwałe, sprawiające wrażenie zamszowatego. Często miejscami zanikające, ukazujące strukturę gleby. Gleba młodych owocników biała, kremowa potem żółtawa, wreszcie intensywnie żółta do żółto-pomarańczowej. Czasem we wczesnym stadium dojrzałości poprzecinana szarymi żyłkami tworzącymi na przekroju marmurkowaty wzór. Potem jednorodnie labiryntowata. Pory bardzo małe, nieregularne, zamknięte – dopiero w stadium pełnej dojrzałości otwarte, tworzące labiryntowatą strukturę. Konsystencja owocnika miękka, gąbczasta. Owocniki podatne na uszkodzenia. Zapach świeżych owocników przyjemny, owocowo-ziołowy, smak lekko słodkawy, wodnisty.
|
CECHY MIKROSKOPOWE
 Zarodniki H. luteus
 Zarodniki w odczynniku Melzera
|
Perydium bardzo cienkie 70- 150 μm. Zbudowane z septowanych, hialinowych strzępek o równoległym do powierzchni owocnika przebiegu. Komórki strzępek mają tendencję do silnego rozdymania się i tworzenia miejscowych struktur o charakterze pseudoparenchymy. Trama zbudowana z cienkościennych, hialinowych strzępek 3-8 μm. Bazydia szerokocylindryczne, czasem regularnie główkowate 15-30 x 8-13 μm, hialinowe, 1-3 zarodnikowe. Bazydiole owalne, czasem maczugowate, 15-25 x 5-15 μm. Subhymenium zbudowane z 1-2 rzędów, kulistych, hialinowych komórek 10-20 μm. Zarodniki cytrynokształtne, czasem lancetowate do owalnych, najpierw hialinowe, potem kremowe, w końcu jasnożółte. W odczynniku Melzera barwią się na złoto-brązowo. Zarodniki grubościenne o ściankach 1-3 μm. Apex drobny, obły, płaski 0,5-1,5 μm. Apiculus prosty, zawsze widoczny 1-3 μm. Wielkość zarodników 16-22 x 6-10, średnio 20 x 8 μm, Q=2,1-2,6 Qm=2,3. Zarodniki anormatywne obecne. Stanowią 4-8(10) % masy zarodników. Przybierają najczęściej kształt trójkątów, rombów o obłych wierzchołkach - rzadko o kształtach nieregularnych.
|
SIEDLISKO
|
Hymenogaster luteus rośnie w lasach liściastych i mieszanych. Najczęstszym partnerem mikoryzowym jest Fagus sylvatica, oraz Corylus avellana. W Europie i Ameryce Północnej podawany ponadto pod Quercus faginea, Quercus ilex, Pinus sylvestri. Gatunek ten preferuje gleby o dużej zawartości węglanu wapnia i pH 7,5-8,5. Rośnie niezbyt głęboko, do 3-5 cm pod powierzchnią gleby, w miejscach pozbawionych roślinności zielnej, często w glebie przemieszanej z rumoszem skalnym. W polskich warunkach dojrzałe owocniki można znaleźć od czerwca do listopada, a w trakcie bezśnieżnych zim do grudnia. W Europie południowej uznawany za gatunek owocnikujący przez cały rok ze szczytem w miesiącach zimowych.
|
WYSTĘPOWANIE
|
Hymenogaster luteus został znaleziony po raz pierwszy w Polsce w 2008 roku. Brak danych na temat wcześniejszych stanowisk. Podawany z krajów Europy południowej, a także z Niemiec, Szwajcarii, Czech, Słowacji i Wielkiej Brytanii. Znany z Ameryki Północnej i Australii. Wszędzie uznawany za gatunek częsty, choć nie pospolity. H. luteus jest na obszarze Polski gatunkiem często spotykanym. Na stanowiskach (Wyżyna Przedborska - DE 59, Dobromierz k. Przedborza) oraz (Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DF 66, Babice k. Chrzanowa) jest gatunkiem występującym masowo, w obrębie podanych lokalizacji znaleziony w wielu, oddalonych od siebie miejscach.
Wyżyna Przedborska - DE 59, Dobromierz k. Przedborza, Sierpień 2008
Wyżyna Śląska – DF 02, Psary k. Tarnowskich Gór, Październik 2009
Beskid Mały – DF 85, Inwałd k. Wadowic, Lipiec 2010
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DF 66, Babice k. Chrzanowa, Lipiec 2010
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DF 26, Hutki-Kanki k. Olkusza, Lipiec 2014
|
UWAGI
 Grupa owocników o nietypowej kolorystyce
|
Hymenogaster luteus jako jeden z dwóch gatunków Hymenogaster charakteryzuje się gładkimi zarodnikami i brakiem perysporium. Wyglądem zewnętrznym, a szczególnie strukturą i kolorem gleby również znacznie odbiega od typowych cech rodzaju. Jest więc stosunkowo łatwym do oznaczenia gatunkiem w obrębie bardzo trudnego do diagnostyki rodzaju. Nietypowo zabarwione, jasne owocniki bez intensywnych żółtych barw można pomylić z H. bulliardii.
W literaturze funkcjonuje kilka form i odmian H. luteus - var. berkeleyanus, var. subfuscus, var. fulvus oraz f. trigonosporus. Nieznaczne różnice pomiędzy nimi, a H. luteus wynikają z typowej dla rodzaju Hymenogaster zmienności i nie uzasadniają w wystarczającym stopniu istnienia osobnych taksonów.
|
